„Dziecko to nie zbiór komórek – to zbiór naszych uczuć.”
M. Kalicińśka
Jaki problem Cię do mnie sprowadza?
To jest pierwsze pytanie jakie zadaję pacjentom, którzy siadają przede mną w fotelu.
W przypadku lęków u dzieci, dzwonią i piszą rodzice, którzy są zaniepokojeni odbiegającym od normy zachowaniem dziecka.W wielu przypadkach zapraszam do siebie rodziców na pierwszą konsultację podczas której staramy się zrozumieć, jak dziecko radzi sobie z lękami, jak reagują rodzice i w jakim kontekście społecznym to się pojawia.
Terapeuta strategiczny prowadzi terapię pośrednią z rodzicami dziecka, a nie z samym dzieckiem (do ok. 12-13 roku życia). Staramy się nie stygmatyzować i nie nadawać etykietki dzieciom, co jest powszechnym zjawiskiem u dzieci w wielu szkolnym i przedszkolnym („ Idę do psychologa? Zatem muszę mieć jakiś problem. Ale jaki? I pojawia się samospełniająca się przepowiednia”).
Lęk to naturalna reakcja, która chroni dziecko przed różnymi niebezpiecznymi sytualcjami. Istnieje wiele lęków „rozwojowych”, które zanikają z wiekiem.
W toku rozwoju dziecko doświadcza różnego rodzaju lęków, charakterystycznych dla wieku. Większość z nich zanika wraz z tym jak dziecko uczy się czego może się spodziewać w różnych sytuacjach i jak sobie z tym radzić.
Niemowlę boi się głośnych dźwięków i gwałtownych ruchów, a ok. 8 miesiąca życia zaczyna bać się obcych. Dziecko roczne i dwuletnie nadal boi się głośnych i nagłych dźwięków, hałasów ( szum wiatru, łomot za ścianą), ciemności, cieni, nieznanych miejsc, dużych zwierząt, rozłąki z rodzicami – w efekcie czego może pojawić się lęk przed zasypianiem.
Następnie dziecko w wieku przedszkolnym, u którego zaczyna rozwijać się wyobraźnia może bać czarnych charakterów z bajek, tj. czarownic, smoków, potworów, duchów, może się także bać niektórych zwierząt, np. tygrysów, krokodyli, węży, pająków, ale także złych osób, np. złodziei, włamywaczy, pijaków oraz osób dziwnie wyglądających. Cały czas występuje też lęk przed ciemnością.
Dziecko w wieku szkolnym boi się już bardziej realnych rzeczy: bólu, skaleczenia, nieszczęścia, choroby, śmierci bliskich, zgubienia się.
Lęki u dzieci. Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne u dzieci
Najczęściej występujące rodzaje zaburzeń lękowych u dzieci:
- Lęk separacyjny – lęk przed rozdzieleniem z rodzicami. Dziecko obawia się rozłąki, może też zamartwiać się, że komuś bliskiemu stanie się coś złego, lub umrze.
- Lęk uogólniony – to nadmierne zamartwianie się i lęk, który towarzyszy dziecku stale bez konkretnej przyczyny. Dziecko może zamartwiać się, przyszłością, przeszłością, sprawami rodziny, tym czy sobie poradzi w różnych sytuacjach itp.
- Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – dziecko, boi się i przejmuje nierealnym zagrożeniem i próbuje sobie radzić z uczuciem lęku poprzez wykonywanie zrytualizowanych czynności, które zakłócają funkcjonowanie dziecka i nie niwelują lęku tylko go utrwalają i nasilają.
- Fobie – strach przed określonymi obiektami ( np. zwierzętami, czy sytuacjami, np. przebywaniem w grupie dzieci, w zamkniętych pomieszczeniach itp). Strach ten zazwyczaj jest irracjonalny i nieuzasadniony. Nie mija też jak w przypadku lęków rozwojowych tylko utrzymuje się stale przez okres min. 6 mies.
- Zespół stresu pourazowego – często jest następstwem przerażającego, zagrażającego życiu wydarzenia, którego doświadczyło dziecko, zdarzyło się komuś bliskiemu, lub tez dziecko było jego świadkiem. W wyniku tego wydarzenia pojawiają się uporczywe, przerażające myśli i wspomnienia z nim związane.
Kiedy warto skorzystać z pomocy specjalisty?
Czasem zdarza się, że lęki nie zanikają wraz z upływem czasu, a wręcz zaczynają mieć nadmierny wpływ na codzienne funkcjonowanie dziecka lub jego aktywność – możemy mieć wtedy do czynienia z zaburzeniem lękowym.
Gdy odczuwany przez dziecko lęk odbiera mu radość życia, warto zgłosić się po poradę do psychologa. Sygnały, które mogą świadczyć o tym, że lęk, którego doświadcza dziecko jest na tyle silny, że potrzebuje pomocy są następujące:
- dziecko obawia się coraz większej ilości sytuacji, zamartwia się.
- wycofuje się z niektórych aktywności, unika różnych sytuacji.
- reaguje nerwowo – może być postrzegane przez otoczenie jako niegrzeczne – częściej płacze, krzyczy, jest rozdrażnione, reaguje agresywnie.
- ma trudności ze snem, (może mieć koszmary senne ).
- mogą wystąpić częste bóle brzucha, głowy.
- może pojawić się moczenie nocne.
- mogą wystąpić wymioty, biegunka.
Coraz częściej obserwuje się pojawienie zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego u dzieci już w wieku szkolnym.
Jest to złożona reakcja na lęk, który odczuwają (i negatywne myśli, które się pojawiają). Polega ono na tym, że u dziecka pojawiają się obsesyjne myśli, które powodują uczucie napięcia i lęku. Sposobem na rozładowanie tych przykrych emocji jest zazwyczaj kompulsywna czynność, która ma uchronić dziecko przed skutkami natrętnych myśli. Myśli te zazwyczaj dotyczą choroby lub śmierci bliskich, zbliżającego się zagrożenia, zagłady, lub też choroby własnej. Dziecko może mieć myśli dotyczące np. choroby matki, mama nie zachoruje tylko wtedy, gdy policzy pięć razy do dziesięciu w momencie gdy myśl się pojawi. Jak się pomyli to musi czynność powtórzyć, a wszystko to odbywa się w uczuciu napięcia i strachu. Dziecko może też bać się np. tego, że zachoruje na chorobę zakaźną, wtedy chroni się tym, że bardzo dokładnie myje ręce. Może spędzać w łazience bardzo dużo czasu, czyszcząc się i szorując. Może wciąż myć np. drzwi, klamki i inne miejsca w mieszkaniu, których dotyka.
Częstą przyczyną nasilenia i utrwalania się lęków dziecka bywają też błędy wychowawcze (straszenie dzieci, rozłąka rodziców, nieustanna krytyka, lęk przed odrzuceniem, brak akceptacji i bezwarunkowej miłości, media).
Warto podkreślić, że rodzice odkrywają kluczową rolę w leczeniu lęków, fobii, obsesji obecnych u ich dzieci. Dzieci często naśladują reakcje rodziców na różnego rodzaju stresujące sytuacje, warto więc się zastanowić, jak reagujemy na sytuacje, które nas przerażają, których się boimy. Czy przypadkiem dzieci nie powielają naszych zachowań?
Jeśli rodzice nauczą się zdrowo reagować na lęk, staną się wzorcem dla dzieci i nauczą ich, jak być odważnym.
W trakcie sesji terapeutycznym z rodzicami dzieci do 12-13 roku życia (potem jest już możliwa terapii bezpośrednia z nastolatkami, dajemy wskazówki co robić, jak obserwować zachowania społęczne dzieci.
Rodzic staje się naszym ko-terapeutą i sam uczy się poprawić relację z własnym dzieckiem.
Szybko
w ciągu pierwszych 10 sesji (5 miesięcy) musimy zobaczyć pierwsze pozytywne zmiany.
Skutecznie
wysoka skuteczność leczenia – pierwsze rezultaty są widoczne już po kilku spotkaniach.
Bezpiecznie
bez poczucia winy, szukania winnego i doszukiwania się traum w dzieciństwie, w przyjaznym otoczeniu (terapia poprzez Skype także musi spełniać kryteria bezpieczeństwa).
